Verboden afspraken in de markt

Contractsvrijheid is een belangrijk rechtsbeginsel in het Nederlands recht. Contractsvrijheid betekent dat je zelf mag bepalen met wie je een overeenkomst sluit en wat de inhoud ervan is. Ook is een partij vrij om te kiezen in welke vorm wordt gecontracteerd. In een eerder blog vertelden we al dat een contract geschreven op een bierviltje, geldig kan zijn. U zou dus kunnen concluderen dat partijen kunnen afspreken wat ze willen, echter is die vrijheid niet ongelimiteerd en zijn bepaalde afspraken verboden.

In deze blog zullen wij ingaan op de verboden afspraken in de markt. Het gaat hierbij om afspraken die de concurrentie (potentieel) kunnen beperken. Indien een bedrijf ervoor kiest om zijn verkoopprijzen significant te verhogen, zullen de afnemers waarschijnlijk naar een concurrent stappen die zijn verkoopprijzen niet significant heeft verhoogd. In het geval dat alle concurrenten onderling afspreken de prijzen te verhogen, wordt een afnemer verplicht om de hogere prijs te betalen. Dit is een typische concurrentiebeperkende afspraak die ten nadele komt van de afnemer. Concurrentiebeperkende afspraken zijn echter ook afspraken met betrekking tot klantenverdeling of het verdelen van de geografische markt. Daarnaast kunnen zowel afspraken in de horizontale lijn als in de verticale lijn als concurrentiebeperkend worden gekwalificeerd. Bij de horizontale lijn gaat het om partijen die direct met elkaar concurreren, zoals twee winkeliers die hetzelfde product verkopen. Bij de verticale lijn gaat het om partijen in opeenvolgende fases van een bedrijfskolom, bijvoorbeeld een fabrikant en een winkel.

Overeenkomst?

Van belang bij dergelijke concurrentiebeperkende afspraken is dat er niet altijd sprake hoeft te zijn van een overeenkomst. Een onderling afgestemde feitelijke gedraging of een besluit van een ondernemersvereniging kunnen ook gekwalificeerd worden als verboden afspraken in de zin van het mededingingsrecht. Er kan sprake zijn van een onderling afgestemde feitelijke gedraging indien er sprake is van toekomstige strategieën tussen partijen (bijvoorbeeld binnen 2 jaar de verkoopprijs (geleidelijk) 5 % verhogen) of signaalwerking. Bij signaalwerking verhoogt een bedrijf haar verkoopprijzen met 2% zonder een directe aanleiding. Hierna verhogen ook alle concurrenten de prijzen met eenzelfde percentage, zonder dat daar direct een aanleiding voor is. In dit geval ligt daar geen overeenkomst aan ten grondslag, echter kan dit toch een verboden gedraging zijn omdat het de concurrentie in de markt beperkt. Een ander voorbeeld is het uitwisselen van concurrentie gevoelige informatie. Ook in dat geval worden er geen expliciete afspraken gemaakt maar heeft de uitwisseling van informatie, zoals informatie over voorgenomen prijzen of investeringen in nieuwe producten tot gevolg dat de mededinging in de markt wordt beïnvloed.

Vervalsing of verhindering van concurrentie

Overeenkomsten of gedragingen die naar hun aard ertoe strekken om de mededinging te beperken worden ‘hard core restricties’ genoemd. Het doel wordt onafhankelijk van de intentie van partijen vastgesteld. Indien het een hard core restrictie betreft, is het zelfs irrelevant of het gevolg van de overeenkomst of gedraging ook echt concurrentiebeperkend is. Hierbij kun je denken aan prijsafspraken voor klanten of werkgebieden of afspraken tussen bedrijven om de markt te verdelen en daarmee gezamenlijk de concurrentie vervalsen. Echter zijn er ook overeenkomsten denkbaar die er niet toe strekken om de concurrentie te beperken, maar dit wel potentieel als gevolg kunnen hebben.

Uitzonderingen

Ook indien er sprake is van een verboden afspraak, zijn er uitzonderingen zoals de bagatelbepaling in de Mededingingswet of de Albany-uitzondering voor CAO’s. Ook kunnen mededingingsbeperkende afspraken geoorloofd zijn indien deze bijdragen aan de innovatie. Bij een beroep op het laatste dient er aan strenge criteria te worden voldaan, zo dient de afspraak (voor een belangrijk deel) een voordeel te vormen voor de consument. Ook dient de afspraak te voldoen aan de proportionaliteitstoets: de afspraken mogen de concurrentie niet verder beperken dan strikt noodzakelijk is voor het innovatiedoel.

Er staan hoge boetes op overtreding van het kartelverbod. Deze hoge boetes kunnen worden opgelegd door de Autoriteit Consument en Markt (ACM). De ACM houdt toezicht op de markt en treedt op tegen kartels. Bij het sluiten van overeenkomsten en het maken van afspraken met leveranciers of concurrenten is het daarom van belang om bewust te zijn van welke afspraken toegestaan zijn en welke niet. Verder is het van belang om alert te zijn indien er besprekingen zijn met verschillende bedrijven die in de horizontale lijn met elkaar concurreren of die zich in de verticale lijn in een bedrijfskolom bevinden. Ook indien er geen afspraken gemaakt worden, is het van belang om iedere schijn weg te nemen omdat er niet per definitie sprake hoeft te zijn van een overeenkomst.

Hulp of advies nodig? Onze specialisten denken met u mee, een telefoontje kost niets! Blue Legal denkt graag met u mee.